Jedzenie jabłek stało się ostatnio gestem politycznym. Wprowadzenie tych wspaniałych owoców do jadłospisu na pewno dobrze wpłynie na nasze zdrowie, ale pamiętajmy o tym, że również oglądanie jabłek może być przyjemnością dla naszych oczu, a także może pobudzić do licznych refleksji. Wystarczy wybrać się do muzeum lub otworzyć album poświęcony sztuce, a zobaczymy zaskakująco wiele wspaniałych jabłek średniowiecznych, nowożytnych i zupełnie współczesnych.

Jednym z najważniejszych przedstawień jabłka w sztuce jest ukazanie go w kontekście grzechu pierworodnego. Na licznych obrazach i rycinach widoczni są Adam i Ewa pod rajskim drzewem poznania dobra i zła, w chwili, kiedy skuszeni przez szatana kosztują zakazanego owocu. Tekst biblijny nie precyzuje, jaki to był owoc, to tradycja określa go jako jabłko. Zapewne jej źródłem jest pierwsze łacińskie tłumaczenie Biblii, ponieważ łacińskie słowo „malum”, „mali” oznacza zło, ale również właśnie jabłko. Artyści często podejmowali ten temat ze względu na jego wagę, zmuszając widza do refleksji nad konsekwencjami grzechu, ale również dlatego, że zwłaszcza w czasach renesansu stał się on pretekstem do pokazania pięknych ludzkich aktów.

Przedstawieniem, które stało się w pewnym sensie dopełnieniem poprzedniego tematu, jest Najświętsza Maryja Panna podająca małemu Jezusowi jabłko. Maryja jako nowa Ewa odwraca gest pierwszej kobiety – tak jak przez Adama ludzie zgrzeszyli, tak przez Chrystusa zostaną zbawieni. Na wielu tego typu rzeźbach i obrazach Matka Boża jest niezwykle smutna, zatroskana. Wie bowiem, jak wielkim cierpieniem zostanie okupiona ofiara Jej Syna.

Związek z sacrum (czyli z rzeczami świętymi) ma również jabłko królewskie, trzymane przez władców podczas koronacji i ważnych uroczystości. Jego kulisty kształt nawiązuje do globu ziemskiego, kula jest również symbolem nieskończoności. Wieńczący jabłko krzyż miał przypominać władcy i jego poddanym o tym, że wszelka władza pochodzi od Boga, co daje rządzącym wiele przywilejów, ale jednocześnie nakłada na nich jeszcze więcej zobowiązań.

Sztuka to oczywiście nie tylko historie biblijne czy przedstawienia władzy. Obrazy nowożytne obfitują np. w sceny zaczerpnięte z mitologii, które zamawiającym dawały szanse popisać się swoją erudycją, malarzom – artystycznym kunsztem, a oglądającym pozwalały na refleksję dotyczącą różnych szlachetnych lub negatywnych zachowań ludzkich.

W wielu opowieściach mitologicznych pojawia się historia złotego jabłka – nie jest to już tylko smaczny owoc, ale piękny, pożądany przedmiot. Jedną z najpopularniejszych opowieści jest historia Herkulesa i jednej z jego 12 prac. Miało nią być zdobycie złotych jabłek rosnących w ogrodzie Hesperyd. Jabłka te otrzymała bogini Hera od Gai – Ziemi w prezencie ślubnym. W ogrodzie położonym na krańcu świata strzegły ich Hesperydy – nimfy zachodzącego słońca i straszny smok, który nigdy nie zasypiał. Herkules zwyciężył smoka i zabrał owoce. Według innej wersji mitu, do zerwania jabłek nakłonił tytana Atlasa, tego, którego zadaniem było podtrzymywanie sklepienia niebieskiego.

Innym popularnym mitem była historia pięknej Atalanty, dziewczyny, która nie chciała wyjść za mąż i swoich konkurentów zmuszała do udziału w wyścigu, obiecując przy tym swą rękę temu, kto ją prześcignie. Ponieważ biegała niezwykle szybko, nikomu się to nie udawało. Ostatecznie zakochany w dziewczynie Hippomenes dostał od bogini miłości Afrodyty złote jabłka. Kiedy stanął do zawodów, rzucał je Atalancie pod nogi. Ta, zaciekawiona, przystawała i zbierała owoce. W ten sposób młodzieniec wygrał bieg i wkrótce stał się mężem swojej ukochanej.

Oczywiście najsłynniejszą mitologiczną historią o jabłku jest opowieść o tym, jak bogini niezgody Eris podczas wesela Tetydy i Peleusa rzuciła wśród gości złote jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej”. Wybuchł spór, ponieważ aż trzy boginie – Hera, Atena i Afrodyta uważały się za godne tego wspaniałego przedmiotu. Na sędziego wybrano młodego, pięknego pasterza Parysa, który w rzeczywistości był synem króla Troi. Każda z bogiń coś mu obiecała. Hera, że uczyni go wielkim władcą, Atena – najmądrzejszym z ludzi, a Afrodyta przyrzekła mu miłość najpiękniejszej kobiety na ziemi – Heleny. Parys wręczył jabłko Afrodycie, a następstwem całej tej historii stał się wybuch wojny trojańskiej...

Oprócz obrazów ukazujących rozmaite historie biblijne i mitologiczne, jabłko pojawia się również niezwykle często jako element martwych natur. W czasach nowożytnych malowano je wśród innych owoców, warzyw, pięknych naczyń i przedmiotów. Tego typu obrazy pozwalały malarzowi popisać się mistrzostwem w ukazywaniu różnorodnych faktur, kształtów, barw. Pokazywały też bogactwo płodów ziemi, przepych arystokratycznych lub mieszczańskich siedzib. Nie były one jednak pozbawione wymowy symbolicznej. Gdy przyjrzymy się bowiem wielu martwym naturom, zauważymy, że niektóre z namalowanych owoców zaczynają gnić, są naruszane przez robaki, kwiaty więdną, a drogocenne naczynia są nietrwałe. To nauka, że piękno doczesnego świata jest złudne i przemijające, a całe ziemskie bogactwo jest marnością.

Ponowna niezwykła popularność martwej natury, również często pełnej jabłek, ma miejsce na przełomie XIX i XX wieku. Staje się ona wówczas jednym z ulubionych tematów wielkich malarzy, wprowadzających sztukę w nowoczesność, takich jak Paul Cézanne – daje im możliwość dogłębnego studiowania form przedmiotów i pozwala rozmyślać nad istotą malarstwa.